20-10-2023

Raadsenquete

Met een raadsenquête Met een raadsenquête kan een gemeenteraad mensen (onder ede) vragen stellen om een zo volledig mogelijk inzicht te krijgen in een onderwerp. kan een gemeenteraad mensen (onder ede) vragen stellen om een zo volledig mogelijk inzicht te krijgen in een onderwerp.

Een van de taken van de gemeenteraad is het werk van het college College = college van B&W van burgemeester en wethouders controleren. Voor die controlerende rol moeten zij informatie van de gemeentelijke organisatie krijgen (meestal via het college) en soms ook informatie uit andere bronnen. Het kan voorkomen dat op die manier toch niet álle informatie boven tafel komt. In dat geval kan een gemeenteraad besluiten een raadsenquête houden.

Voor een raadsenquête benoemt de raad een commissie (een enquêtecommissie), die doet onderzoek naar het door het college van B&W gevoerde bestuur over een bepaald onderwerp. De enquêtecommissie kan openbare verhoren houden en die vinden onder ede plaats. Maar ze hoeven niet per se openbaar te zijn, de enquêtecommissie kan om gewichtige redenen besluiten een verhoor of een gedeelte daarvan niet in het openbaar af te nemen. De commissie wordt meestal ondersteund door een extern onderzoeksbureau. Dat is te begrijpen, want raadsleden zijn inwoners en doen hun raadswerk vaak náást een baan en de drukte van een gezin. Zo'n onderzoeksbureau doet heel veel van het werk, maar de commissie van raadsleden besteedt evengoed erg veel extra tijd aan dit bijzondere raadswerk. Dat is dus óók een overweging die de raad moet maken om een raadsenquête in te stellen: kunnen we die vracht werk wel aan. Kortom, met een raadsenquête kunnen raad en stad echt alles te weten komen, maar het moet ook wel echt nodig zijn.

Een raadsenquête is een behoorlijk zwaar instrument. Er gaat heel veel tijd in zitten en en zijn flinke kosten mee gemoeid. Toch kan een volksvertegenwoordiging het zó belangrijk vinden dat hij dat er voor over heeft. Omdat het zo'n ingrijpend controle-instrument van een gemeenteraad is, moet die wel met een meerderheid besluiten dat er een raadsenquête moet komen.

Rechtsgrond

De raadsenquête werd een instrument van de gemeenteraden in 2022. Toen werd de Wet dualisering gemeentebestuur ingevoerd. Vóór die tijd waren taken en verantwoordelijkheden van gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders (B&W) nauw met elkaar verweven. Bijvoorbeeld: een wethouder kon tegelijkertijd ook raadslid zijn. Maar hoe kan zo'n raadslid nu het werk controleren van de wethouder die dezelfde persoon is. Het in 2002 ingevoerde dualisme scheidt de taken en verantwoordelijkheden daarom strikt: de gemeenteraad vertegenwoordigt alle inwoners, stelt kaders en controleert. Het college van B&W heeft een bestuurlijke en uitvoerende rol. Ter vergelijking: B&W zijn vergelijkbaar met het kabinet in de landelijke politiek, de gemeenteraad met het parlement. 

De raadsenquête is te vinden in art. 155a t/m f van de Gemeentewet (GW) en de art. 160 t/m 165 van de Wet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (WolBES).

Op de website van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten staat een stukje over de praktijk van raadsenquêtes.

Een voorbeeld van een landelijke enquête is de Parlementaire enquête naar fraudebeleid en dienstverlening. Die gaat grotendeels over de kindertoeslagaffaire.