Eerste tussenrapportage informateur

Op 20 april informeerde informateur Henk Jan Meijer de raad en de stad over de voortgang in de vorming van het nieuwe stadsbestuur na de verkiezingen. Hieronder leest u de tekst van de informatiebrief.

Waar gaat het over?

Aan de raad van de gemeente Almere

Datum: 20 april 2022

Tussenrapportage informateur

Geachte raad,

Vijf weken geleden hebben de gemeenteraadsverkiezingen plaatsgevonden. Verkiezingen
die zich kenmerkten door een historisch lage opkomst en een divers politiek landschap.
Vanuit dit vertrekpunt dient een nieuw stadsbestuur te worden gevormd. Op 31 maart jl.
heeft de grootste fractie in uw raad mij gevraagd de mogelijkheden daartoe te
onderzoeken. In deze tussenrapportage doe ik u verslag van mijn bevindingen tot nu toe
en geef ik aan hoe het vervolg eruit ziet.

Opdracht en proces

Mijn opdracht, zoals ook met u gedeeld tijdens de raadsvergadering van 30 maart jl., is:

• op basis van de verkiezingsuitslag te onderzoeken welke inhoudelijke agenda
  voor de stad een zo breed mogelijke basis biedt, en
• te onderzoeken welk stadsbestuur het meest dienstbaar is aan deze agenda en
  aan de veel gehoorde wens tot meer ruimte voor gemeenschappelijkheid (tussen
  coalitie & oppositie en raad & college College = college van B&W ).

Een mooie, eervolle opdracht en ook een grote uitdaging omdat uw raad momenteel 16
fracties kent van verschillende omvang en met uiteenlopende opvattingen. Tegelijkertijd
is er een sterke behoefte in uw raad om tot samenwerking te komen. Als eerste stap heb
ik daarom gesproken met alle 16 fracties in uw raad. Dat waren goede en waardevolle
gesprekken waarbij is gereflecteerd op de afgelopen bestuursperiode en de
verkiezingsuitslag, is gesproken over thema’s voor de komende vier jaar en gekeken welke
bestuursvorm bij dat alles het beste aansluit.

Gemeenschappelijkheid

Uit de verschillende gesprekken merk ik een grote wens tot meer gemeenschappelijkheid.
Voor een deel gaat dat om inhoud, voor een deel om politieke cultuur. Dat wil zeggen de
wijze waarop raad, college en ambtelijke organisatie zich onderling tot elkaar verhouden,
onderwerpen in de raad worden besproken en informatie wordt gedeeld en het elkaar
iets gunnen, niet alleen binnen een coalitie maar ook aan partijen die daar geen deel van
uitmaken. Als laatste kan worden genoemd de waardering die wordt gegeven aan de
inbreng vanuit de stad. Veel partijen leggen een verband tussen de lage
verkiezingsopkomst en het afnemende vertrouwen van de burger in de (lokale) politiek,
omdat er te weinig ruimte wordt gevoeld voor samenwerking en het openstaan voor
elkaars voorstellen en ideeën. Voor een gedetailleerd coalitieakkoord dat deze ruimte
wegneemt, is dan ook geen draagvlak in de raad.

Thema’s voor samenwerking

Het politieke debat kenmerkt zich vaak en van nature door het benadrukken van
verschillen. Uit de 16 gesprekken komt naar voren dat er op verschillende onderwerpen
goed door partijen kan worden samenwerkt, en dat het voeren van het gesprek op inhoud
en minder langs de lijn van coalitie/oppositie een bijdrage kan leveren aan de wens tot
gemeenschappelijkheid. Hoewel er afhankelijk van de politieke kleur altijd verschillen
kunnen zijn, bestaat in uw raad breed draagvlak om in ieder geval over (onderdelen van)
de volgende thema’s tot afspraken te komen:

• aanpak woningnood;
• beheer & onderhoud openbare ruimte;
• onderwijs & onderwijshuisvesting;
• veiligheid, toezicht en handhaving;
• sociaal domein (o.a. jeugdzorg);
• financiën;
• toekomstvisie voor de stad.

Daarnaast is ook nadrukkelijk gewezen op het herstel van vertrouwen in de politiek en de
vormgeving en uitvoering van het participatiebeleid als gezamenlijke opgaven.

Vorm van bestuurlijke samenwerking

Tijdens de gesprekken zijn verschillende vormen van samenwerking benoemd die variëren
van een raadsakkoord tot een minderheidscollege. Nu is Almere een pioniersgemeente
waarbij altijd ruimte is geweest voor experimenten, maar de vorm moet ook passen bij de
lokale context en opgaven. Almere heeft een daadkrachtig en stabiel stadsbestuur nodig
en om die reden geeft het merendeel van de partijen de voorkeur aan een
meerderheidscoalitie. Wel met een andere manier van werken dan in de afgelopen
periode. Dat betekent dat de coalitie afspraken maakt op hoofdlijnen en nadrukkelijk
ruimte laat voor samenwerking met de raad op in ieder geval de bovenstaande
onderwerpen.

Deze vorm vraagt van de partijen die straks gaan formeren een goede balans tussen
elkaar vasthouden en loslaten. Belangrijk voor het slagen van deze manier van
samenwerken is bovendien het profiel van de te benoemen bestuurders. Uit de
verschillende gesprekken kwamen als kenmerken en stijl van de nieuwe wethouders naar
voren

• een open en transparante houding naar de raad;
• aantoonbare kennis en kunde van het betreffende vakgebied;
• benaderbaar, met de kwaliteit om verbinding te leggen met inwoners;
• vanuit een sterk teambewustzijn kunnen leiden, maar ook kunnen dragen;
• vanuit rolbewustzijn kunnen staan voor je zaak en er tegelijkertijd mee om
  kunnen gaan als de raad iets anders voorstelt;
• faciliterend en daadkrachtig.

Breedte van samenwerking

Alle fracties hebben aangegeven op diverse inhoudelijke onderwerpen raadsbreed
mogelijkheden voor samenwerking te zien. Door het gesprek te voeren op inhoud en minder
langs partijpolitieke lijnen is veel te winnen. Vier fracties (PvdA, D66, GroenLinks en
Leefbaar Almere) geven aan niet open te staan voor een collegedeelname van de PVV en
Forum voor Democratie. Met deze vier fracties heb ik nogmaals en individueel gesproken
om te kijken in hoeverre deze stellingname onvoorwaardelijk is dan wel er nog ruimte
bestaat. Deze gesprekken hebben ten aanzien van collegedeelname geen andere houding
en inzichten opgeleverd. Argument hiervoor is een te groot verschil van visie op mens en
samenleving. Daarnaast speelt stijl en een daardoor ontstaan gebrek aan vertrouwen een
rol. Voor inhoudelijke samenwerking met de PVV en Forum voor Democratie binnen de
raad staan de fracties wel open. Bij overeenstemmende standpunten wordt de
samenwerking nu al regelmatig gezocht en er is bereidheid daar met wederkerige
inspanning meer in te investeren.

Conclusie

Mijn conclusie na deze eerste gespreksronde is dat er in ieder geval over de onderwerpen
zoals hierboven genoemd een inhoudelijke agenda valt op te stellen voor de komende vier
jaar die kan rekenen op breed draagvlak in de raad. Daarnaast stel ik vast dat een
meerderheidscoalitie die een brede afspiegeling vormt van de raad het meest dienstbaar
is aan deze agenda en de wens tot gemeenschappelijkheid. Met daaraan als voorwaarde
een coalitieakkoord op hoofdlijnen dat nadrukkelijk ruimte geeft aan samenwerking met
de raad. Daarbij dient aandacht te zijn voor het profiel van de te benoemen wethouders,
zodat op een goede en constructieve manier invulling wordt gegeven aan de gewenste
samenwerking met raad en stad. Als laatste moet ik concluderen dat een
meerderheidscoalitie met PVV en/of Forum voor Democratie in eerste instantie niet voor
de hand ligt. Doordat vier partijen (met drie of vier zetels) hiervoor niet open staat is het
programmatisch en getalsmatig lastiger hiermee een stabiele meerderheid te vormen.

Vervolg

In de vervolgronde zal ik mij richten op een nadere verkenning van twee elementen:

1. de meest kansrijke en stabiele coalitiesamenstelling, en;
2. een inhoudelijke agenda die de basis kan vormen voor bestuurlijke
   samenwerking én samenwerking met de raad.

Gelet op de eerder genoemde conclusie wil ik de mogelijkheid tot een
meerderheidscoalitie graag nader verkennen met in eerste instantie een negental
partijen. Deze vormen een brede afspiegeling van de raad en hebben ook aangegeven
open te staan voor bestuurlijke verantwoordelijkheid. Het betreft VVD, PvdA, D66, SP,
Partij voor de Dieren, GroenLinks, Leefbaar Almere, ChristenUnie en CDA. Met hen wil ik
verkennen of er uit deze groep op zowel programmatische als relationele gronden een
stabiele meerderheidscoalitie is te vormen. Apart onderwerp van gesprek hierbij zal zijn
hoe in de daarna volgende formatie recht kan worden gedaan aan de wens de raad als
geheel te betrekken bij de agenda voor deze bestuursperiode. Om meerdere redenen vind
ik het belangrijk hierbij stil te staan. Het gaat om te beginnen om een nieuwe vorm,
waarmee nog niet eerder ervaring is opgedaan in Almere. Hoe je dit het beste kunt doen
spreekt dus niet vanzelf. Het vraagt tijd om te ontdekken hoe deze vorm het beste op
Almeerse leest kan worden geschoeid. Daarnaast is het belangrijk dat de onderwerpen
waarbij de raad als geheel betrokken wil zijn niet conflicteren met afspraken die worden
gemaakt in coalitieverband.

Het streven is u kort na het meireces op basis van de uitkomsten opnieuw te informeren.
Ik zal daarbij schetsen langs welke werklijnen ik het formatieproces wil vormgeven,
evenals de wijze waarop de raad als geheel bij deze agenda wordt betrokken.
De eerder genoemde partijen zullen van mij op korte termijn een uitnodiging ontvangen
voor een vervolggesprek.

Met vriendelijke groet,

Henk Jan Meijer

Informateur